Çanakkale Savaşı (18 Mart 1915 - 9 Ocak 1916)
I.Dünya Savaşında Ermeni Olayları (1915)
Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler
 |
| Osmanlının savaştığı cepheler |
1- Kafkas
2- Kanal
B) Savunma Cephesi
1- Irak
2- Hicaz ve Yemen
3- Suriye ve Filistin
4- Çanakkale
C. Müttefiklerine yardım ettiği cepheler
1- Makedonya
2- Galiçya
3- Romanya
a) Kafkasya Cephesi-Amaçlari
-Almanların Bakü petrollerine yerleşme ve İttihatçıların Turan İmparatorluğu hayalini gerçekleştirmek istemelerinden dolayı Rusya’ya karşı açmışlardır.
- Bu cephede savaşlar çetin kış aylarında yapılmıştır (Kasım – Aralık).
- Cephe komutanı Enver Paşa’dır.
- Enver Paşa’nın komutasındaki 120 bin civarındaki askerimizin yaklaşık 90 bini salgın hastalık, açlık ve şiddetli soğuklar yüzünden hayatını kaybetmiştir.
- Türk ordusunun çözülmesi üzerine karşı taarruza geçen Ruslar Erzurum, Van, Muş, Bitlis ve Trabzon’u işgal etmişlerdir.
- Ruslar bu cephede Ermenileri de ayaklandırmış ve birçok sivil vatandaşımız hayatını kaybetmiştir.(Bu gelişme üzerine Osmanlı Devleti Mayıs 1915’te “Tehcir Kanunu”nu çıkarmış ve yaklaşık 700.000 Ermeni vatandaşının savaşsız bir bölge olan Suriye’ye göç etmesine karar verilmiştir)
- Çanakkale Savaşları’ndan sonra bu cepheye atanan Mustafa Kemal, Ruslar’dan Muş ve Bitlis’i geri almıştır (1916).
- Kafkas Cephesi’ndeki savaşlar Rusya’daki 1917 Bolşevik İhtilali’nin çıkmasına kadar devam etmiştir.(Rusya bu ihtilalden sonra savaştan çekilmiş ve Osmanlı Devleti ile Brest Litovks Antlaşması’nı imzalamış ve bu cephe kapanmıştır 3 Mart 1918)
*Brest – Litowks Antlaşması’na göre;
- Rusya savaş sırasında aldığı yerleri geri verecektir.
- Rusya ayrıca 1878 Berlin Antlaşması ile aldığı Kars, Ardahan ve Batum’u da Osmanlı Devleti’ne geri verecektir.
b) Kanal Cephesi-Amaçları
- İngiltere’nin Hindistan sömürgeleri ile bağlantısını kesmek.
- Süveyş Kanalı ve Mısır’ı geri almak.
- Almanların isteği üzerine açılmıştır.
- Cephe komutanı Bahriye Nazırı Cemal Paşa’dır.
- Fakat bu cephede de ordumuz açlık ve susuzluktan perişan olmuş, ordunun neredeyse dörtte biri kaybedilmiştir.
- Savaşları kazanan İngilizler Sina Yarımadası’nı ele geçirmiş ve Suriye sınırına gelmişlerdir.
c) Irak Cephesi-İngiltere’nin Bu Cepheyi Açmasındaki Amaçları
- Bölge petrollerine sahip olmak
- Türk ve Alman ordularının İran’a girmeleri ve dolayısıyla Hindistan’ı tehdit etmelerini önlemek
- Çanakkale Savaşlarından dolayı yardım ulaştıramadığı Rusya’ya karadan yardım göndermek
- Osmanlı orduları başlangıçta bu cephede başarılı olmuşlardır. Kutü’l Amare ve Selmanıpak’da İngiltere ordusunu yenerek General Towsend komutasında 19.000 İngiliz askerini esir almışlardır.
- Takviye kuvvetler alan İngilizler bu cephede üstünlüğü ele geçirmiş ve 1917’de Bağdat’ı işgal ederek, Kerkük’ü de almış ve bölgedeki Osmanlı hakimiyetine son vermişlerdir.
d) Hicaz ve Yemen Cephesi
- Osmanlı Devleti bu cephede kutsal yerleri korumak için savaşmıştır.
- İngilizler ise parayla bağımsızlık vaadiyle Arapları kandırmış ve Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklandırmıştır.
- Osmanlı Devleti dolayısıyla bu cephede hem İngilizlerle hem de Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile savaşmak zorunda kalmıştır.
- Osmanlı askerleri bu cephede yenilmiş ve bölgeyi İngilizlere terk etmiştir.
e) Suriye – Filistin Cephesi
- Osmanlı ordularının başarısız kanal harekatı sonrası Araplardan da destek alan İngilizler 1918 yılında Suriye’ye girmişlerdir.
- Bölgedeki İngiliz ilerleyişini durdurmak için Yıldırım Orduları grubu adında yeni bir ordu kurulmuştur.
- Bu orduya rağmen İngilizler Şam’ı ele geçirmiş ve Halep yakınlarına kadar gelmişlerdir.
- Mustafa Kemal bu orduda grup komutanlığı görevinde bulunmuştur.(Mustafa Kemal, 1. Dünya Savaşı’nda sırasıyla Çanakkale, Kafkas ve Suriye cephelerinde görev yapmıştır)
- Mustafa Kemal, İngilizlere karşı başarıyla savaştıysa da daha sonra geri çekilmiştir. Ardından Mondros Mütarekesi imzalanmış ve Mustafa Kemal bu cepheden İstanbul’a çağrılmıştır.
f) Çanakkale Cephesi-İngiltere ve Fransa tarafından açılma amaçları
- Ekonomik ve silah yönünden zor durumda bulunan Rusya’ya yardım etmek ve Rusya’nın böylelikle savaşa devamını sağlamak
- İstanbul ve Boğazları alarak Osmanlı’yı saf dışı bırakmak
- Savaşı kısa sürede bitirmek
- Hâlâ savaşa girmemiş olan bazı Balkan Devletlerini kendi yanlarına çekmek
Denizde başarılı olamayan İtilaf donanması bu defa karadan Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmaya başlamışlardır (25 Nisan 1915).
Kara savaşında, 19. Tümen komutanı Mustafa Kemal, Conkbayırı, Arıburnu, Anafartalar ve Kireçtepe’de destanlar yazmıştır.(Mustafa Kemal “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içerisinde yerimize başka kuvvetler geçebilir.” sözünü burada söylemiştir) Kara ve deniz savaşlarını kaybeden İtilaf devletleri Gelibolu Yarımadası’nı boşalttılar.
*Çanakkale Zaferinin Sonuçları
-İtilaf donanması ağır kayıplar vermiştir.
-Bu zafer, 1. Dünya Savaşı’nın en az 2 yıl uzamasına neden olmuştur.
-İtilaf devletleri prestij kaybına uğramıştır.
-Bulgaristan, İttifak Devletleri yanında savaşa girmiştir.
-Yardım alamayan Rusya zor durumda kalmış ve bu durum Rusya’daki 1917 Bolşevik İhtilali’ne zemin hazırlamştır.
-Çanakkale Savaşları’nda gösterdiği başarı Mustafa Kemal’in tanınmasına ve milli mücadelede bir lider olarak kabul edilmesine neden olmuştur.
-Milli Mücadele ruhunun doğmasına neden olan bir savaştır.
-Yarım milyon insan hayatını kaybetmiştir.
g) Makedonya, Galiçya ve Romanya Cephesi
- Osmanlı Devleti bu cephelerde müttefiklerine yardım etmiştir.
- Bu doğrultuda Rusya, Fransa ve Romanya ile savaşlar yapmıştır.
Kaynak
wikipedia.org/wiki/I._Dünya_Savaşı
